کتاب تیمورنامه درباره جنگهای امیر تیمور گورکانی

کتاب تیمورنامه نوشته عبدالله هاتفی کتابی جالب است درباره جنگهای امیر تیمور گورکانی . نام دیگر این کتاب تمُرنامه است.

مولانا عبدالله هاتفی از شاعران دوره‌ی تیموری و اوایل عصر صفوی است که علاوه بر دیوان اشعار و مثنوی شاهنامه‌ی حضرت شاه اسماعیل، به تقلید از خمسه‌ی نظامی، چهار مثنوی سروده است. وی خواهرزاده عبدالرّحمن جامی و از شاگردان وی است و هم اوست که هاتفی را تشویق به خمسه‌سرایی می‌نماید. «تمُرنامه» معروفترین اثر هاتفی است که به تقلید از شاهنامه‌ی فردوسی و اسکندرنامه‌ی نظامی سروده شده است. این حماسه‌ی تاریخی به شرح زندگی تیمور گورکان بخصوص جنگ‌ها و نبردهای وی می‌پردازد.

منظومه‌ي «تمُرنامه» شباهت‌هايي با منظومه‌هاي حماسي مشهور چون «شاهنامه‌ي فردوسي» و «اسكندرنامه‌ي نظامي» دارد كه آشنايي با آن مي‌تواند هم زمينه‌ي مطالعه‌ي تأثير بزرگاني چون فردوسي و نظامي را تا عصر مؤلف فراهم سازد و هم زمينه‌اي براي آشنايي بيشتر با منظومه‌هاي حماسي ادب فارسي باشد. به جرات میتوان گفت که تیمورنامه مهم‌ترين حماسه‌ي دوره‌ي تیمور گورکانی است.

تیمور گورکانی

این مثنوی در آثار ادیبان و تذکره‌نویسان با نام‌های «ظفرنامه‌ی تیموری»، «اسکندرنامه‌ی تیموری»، «تیمورنامه»، «ظفرنامه‌ی منظوم» و «تمُرنامه» خوانده شده است. اما همانگونه که خود شاعر، ذکر می‌کند:

شدند آن حریفان فرخنده رای                به سوی تمُرنامه‌ام رهنمای

بهترین و زیبنده‌ترین نام آن «تمُرنامه» می‌باشد. در اکثر نسخه‌های خطّی که از اثر مشاهده شد، نام «تمُرنامه» ذکر شده است. هاتفی حماسه‌ی تیمور گورکان را «حسب‌الحکم میرزابدیع‌ الزمان بن‌ سلطان حسین میرزا بایقرا نظم نموده است» (فخرالزّمانی، ۱۳۴۰: ۱۱۴۴) و پس از اتمام کار «آن را به نام سلطان حسین بایقرا، پادشاه معروف تیموری می‌کند» .

منبع هاتفی ظفرنامه‌ی شرف‌الدّین علی یزدی است و شاعر مباهات می‌کند که منظومه را بر اساس واقعیّات تاریخی و منبعی معتبر به رشته‌ی نظم درآورده است نه مشتی افسانه و خرافات و بدین طریق تعریضی بر اسکندرنامه نظامی می‌زند. سال نظم تمُرنامه بنا بر آنچه میرعلی شیر نوایی در مجالس النفایس ذکر می‌کند، حدود ۸۹۶ هـ.ق می‌باشد.

تیمور گورکانی

گفته شد تمُرنامه حماسه‌ای است تاریخی که به تقلید از شاهنامه‌ی فردوسی و اسکندرنامه نظامی سروده شده است و تأثیر این دو شاهکار ادب فارسی در آن مشهود است. تعداد ابیات آن بر اساس تصحیح انتقادی نگارنده، ۴۷۰۱ بیت می‌باشد.

منظومه همچون دیگر آثار هاتفی با سپاس و ستایش حضرت باری تعالی آغاز می‌گردد:

به نام خدایی که فکر و خرد                نیارد که تا کنه او پی برد

پس از آن تضرّع به درگاه حضرت حق و مدد گرفتن از او، جهت توفیق در انجام واجبات و ترک محرّمات و پیروی از هوای نفس. سپس به ستایش سرور کاینات،‌ محمّد مصطفی (ص) می‌پردازد و معجزات و کرامات او را برمی‌شمرد:

بلرزید از صیت او سومنات                 نگونسار گشتند عُزّی و لات

توصیف معراج رسول اکرم(ص)، منزل بعدی است که در دیگر آثار هاتفی نیز با زبان و بیانی دیگر به چشم می‌خورد. در این اثر بر خلاف دیگر آثار هاتفی، نعت و منقبت امامان شیعه وجود ندارد و پس از وصف معراج به سبب نظم کتاب می‌پردازد. پس از آن سرگذشت زندگی تیمور از آغاز نوجوانی تا زمان رحلت.

تمُرنامه هرچند بر اساس ظفرنامه‌ای منثور شرف‌الدین علی یزدی به نظم درآمده است امّا تاریخ صِرف نیست. ها تفی به خوبی با آثار حماسی قبل از خود به‌ویژه شاهنامه‌ی فردوسی و اسکندرنامه‌ی نظامی آشنایی داشته و بارها این دو اثر را خوانده است و با علل توفیق آنها، آگاه است. تأثیر ا ین دو اثر در جای جای تمُرنامه مشهود می‌باشد.

شاعر در بسیاری موارد ظفرنامه‌ی یزدی را به کنار می‌گذارد و با استفاده از ذهن خلاّق خود و بهره‌گیری از آرایه‌های ادبی به‌ویژه تشبیه و اغراق که جان‌مایه‌ی خلق یک اثر حماسی است، صحنه‌ها و مناظری بدیع خلق می‌کند.

پشیمانی

و در پایان منظومه، پشیمان از کرده‌ی خویش، چرا که پی برده، به نظم درآوردن زندگی پادشاهی ظالم که همه‌ی عمر کاری جز باده‌نوشی و خون‌آشامی و کشتن هم‌وطنانِ بی‌گناه وی و ساختن کلّه مناره‌ها نداشته است پاداشی اخروی نخواهد داشت. شاهزادگان تیموری نیز به وعده‌های خود عمل نکردند و پاداشی در خور، به وی ندادند. به نظر می‌رسد هاتفی نیز همچون فردوسی در پایان عمر دچار فقر و تنگدستی شده باشد.

تهی دستم اکنون زِ دنیا و دین              از ایشان نه آن حاصلم شد نه این

مشخصات محصول

فرمت محصول: pdf 

تعداد صفحات: ۳۲۰

حجم فایل: ۴۲ مگابایت

پس از پرداخت، لینک دانلود برای شما نمایش داده شده و همچنین از طریق ایمیل هم برایتان ارسال خواهد شد.

4,000 توماندانلود